Оршил
Эцэг, эх нь хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүрэгтэй байдаг ч зарим тохиолдолд энэ үүргээ биелүүлэхээс зайлсхийдэг. Ялангуяа гэрлэлтээ цуцлуулсан эцэг, эхийн дунд хүүхдийн тэтгэлэг төлөх асуудал маргаан дагуулдаг. Шүүхээс тэтгэлэг тогтоосон боловч нөгөө тал нь төлбөрөө хугацаанд нь өгөхгүй байх тохиолдол цөөнгүй.
Тэгвэл хүүхдийн тэтгэлгээ төлөхгүй байгаа хүний цалин, орлогоос нь шууд суутгуулж авах боломжтой юу? Энэ асуултад "ТИЙМ" гэж хариулж болно. Монгол Улсын хууль тогтоомжид хүүхдийн эрх ашгийг хамгаалж, тэтгэлгийг албадан гаргуулах, тэр дундаа цалин хөлснөөс нь суутгах нарийн зохицуулалт байдаг. Энэхүү нийтлэлээр бид хүүхдийн тэтгэлгийг хэрхэн цалингаас суутгуулж авах талаар хууль зүйн үндэслэл, практик алхмуудыг дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.
Хууль зүйн үндэслэл
Хүүхдийн тэтгэлэг гаргуулах, түүнийг цалингаас суутгах ажиллагаа нь хэд хэдэн хуулиар зохицуулагддаг.
1. Эцэг, эхийн тэжээн тэтгэх үндсэн үүрэг
Эцэг, эх нь хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүрэгтэйг Гэр бүлийн тухай хуульд тодорхой заасан байдаг.
- Гэр Бүлийн Тухай Хууль 38.1-д зааснаар эцэг, эх нь насанд хүрээгүй болон насанд хүрсэн ч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүрэгтэй.
- Хэрэв талууд харилцан тохиролцож чадахгүй бол Гэр Бүлийн Тухай Хууль 38.3-ын дагуу тэтгэлгийн хэмжээг шүүх тогтооно.
2. Шүүхийн шийдвэрийг гүйцэтгэх баталгаа
Шүүхийн шийдвэр гарсан бол түүнийг заавал биелүүлэх ёстой. Хэрэв сайн дураар биелүүлэхгүй бол албадан гүйцэтгэх ажиллагаа эхэлнэ.
- Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Тухай Хууль 90.1-д хүүхдийн тэтгэлгийг төлбөр төлөгчийн цалин хөлс, бусад орлогоос гадна эд хөрөнгөөс гаргуулна гэж тодорхой заасан.
- Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Тухай Хууль 89.2-т зааснаар шийдвэр гүйцэтгэгч нь тэтгэлэг төлөгчийн ажиллаж буй байгууллагад цалин хөлснөөс нь суутгал хийлгэх тухай мэдэгдэл хүргүүлдэг.
- Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Тухай Хууль 89.3-т зааснаар ажил олгогч нь мэдэгдлийг хүлээн авсан даруй суутгалыг хийж, ажлын 3 өдрийн дотор шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад шилжүүлэх үүрэгтэй.
3. Цалингаас хийх суутгалын хэмжээ
Хэдийгээр цалингаас суутгал хийх боломжтой ч хуулиар тодорхой хязгаарлалт тавьсан байдаг.
- Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 119.2-т зааснаар хүүхдийн тэтгэлэг гаргуулах тохиолдолд ажилтны нийгмийн даатгал, татвар суутгасны дараах цалин хөлсний 50 хувиас хэтрүүлэхгүйгээр суутгал хийж болно.
4. Тэтгэлэг төлөхөөс зайлсхийсэн тохиолдолд хүлээлгэх хариуцлага
Хэрэв тэтгэлэг төлөгч санаатайгаар үүргээсээ зайлсхийсэн, орлогоо нуун дарагдуулсан бол нэмэлт хариуцлага хүлээдэг.
- Гэр Бүлийн Тухай Хууль 49.1-д зааснаар тэтгэлэг төлөхөөс санаатай зайлсхийсэн бол төлөгдөөгүй тэтгэлгийг нөхөн төлүүлж болно.
- Гэр Бүлийн Тухай Хууль 50.2-т зааснаар шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол хожимдуулсан хоног тутамд тэтгэлгийн үнийн дүнгийн 0.5 хувиар алданги төлнө.
Практик алхамууд
Хүүхдийн тэтгэлгийг тэтгэлэг төлөгчийн цалингаас суутгуулахын тулд дараах алхмуудыг хийх шаардлагатай.
Алхам 1: Шүүхийн шийдвэр гаргуулах
Хамгийн түрүүнд танд хүүхдийн тэтгэлэг тогтоосон шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэр байх ёстой. Хэрэв танд ийм шийдвэр байхгүй бол анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж, тэтгэлэг тогтоолгох шаардлагатай.
Алхам 2: Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Газарт хандах
Шүүхийн шийдвэр эцсийн байдлаар хүчин төгөлдөр болсны дараа та хариуцагчийн оршин суугаа газрын харьяалах Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Газар (ШШГГ)-т хандана. Ингэхдээ дараах материалыг бүрдүүлнэ.
- Шийдвэр гүйцэтгүүлэх тухай хүсэлт
- Шүүхийн шийдвэрийн эх хувь
- Гүйцэтгэх хуудас (шүүхээс олгоно)
- Өөрийн иргэний үнэмлэхийн хуулбар
Алхам 3: Шийдвэр гүйцэтгэгч ажиллагааг эхлүүлэх
Таны хүсэлтийг хүлээн авсан шийдвэр гүйцэтгэгч (шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэгч) нь гүйцэтгэх ажиллагааг эхлүүлнэ. Энэ хүрээнд:
- Тэтгэлэг төлөгчийн оршин суугаа хаяг, ажлын газрыг тогтооно.
- Тэтгэлэг төлөгчийн ажил олгогч байгууллагад "Төлбөр төлөгчийн цалин хөлс, бусад орлогоос суутгал хийлгэх тухай мэдэгдэл"-ийг албан ёсоор хүргүүлнэ.
Алхам 4: Ажил олгогч цалингаас суутгал хийх
Ажил олгогч байгууллага нь шийдвэр гүйцэтгэгчийн мэдэгдлийг хүлээн авсан даруй хуулийн дагуу ажилтны цалингаас тэтгэлгийг суутгаж эхэлнэ. Суутгасан мөнгийг ажлын 3 өдрийн дотор ШШГГ-ын дансанд эсвэл таны заасан дансанд шилжүүлэх үүрэгтэй.
Тэтгэлэг Гаргуулах Үйл Явц
Шүүхийн практик
Монгол Улсын шүүхүүд хүүхдийн тэтгэлэгтэй холбоотой маргааныг шийдвэрлэхдээ хүүхдийн эрх ашгийг нэн тэргүүнд тавьдаг.
-
Тэтгэлэг төлөхөөс санаатайгаар зайлсхийсэн бол нөхөн төлүүлдэг: Хэрэв тэтгэлэг төлөгч нь хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүргээсээ санаатайгаар зайлсхийсэн, орлогоо нуун дарагдуулсан болох нь нотлогдвол өмнө нь төлөгдөөгүй тэтгэлгийг нөхөн гаргуулахаар шийдвэрлэдэг. Шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагаа дууссан байсан ч энэ нь тэтгэлэг төлөх үүргээс чөлөөлөх үндэслэл болохгүй гэж үздэг (Тогтоол #7723, Тогтоол #5964).
-
Тэтгэлгийг хугацаандаа төлөөгүй бол алданги тооцдог: Гэр бүлийн тухай хуульд заасны дагуу шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийг хугацаандаа төлөөгүй бол алданги тооцох нь хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үздэг. Эцэг эхийн үүрэг нь ямар нэг шалтгаанаар чөлөөлөгдөхгүй бөгөөд хүүхдийн эрх ашгийг хангах нь чухал гэж шүүх үздэг (Тогтоол #8586).
-
Тэтгэлгийн хэмжээг амьжиргааны доод түвшинтэй уялдуулдаг: Шүүх тэтгэлгийн хэмжээг тогтоохдоо Гэр бүлийн тухай хуулийн ГБтХ-ийн §40.1.1, ГБтХ-ийн §40.1.2-т заасны дагуу тухайн бүс нутагт тогтоосон амьжиргааны доод түвшнийг баримталдаг (Тогтоол #10864, Тогтоол #10577).
Дүгнэлт
Хүүхдийн тэтгэлгийг төлөхгүй байгаа эцэг, эхийн цалин хөлс, бусад орлогоос шүүхийн шийдвэрийн дагуу суутган авах нь хуулиар бүрэн боломжтой бөгөөд энэ нь хүүхдийнхээ эрх ашгийг хамгаалах хамгийн үр дүнтэй аргуудын нэг юм.
Эцэг, эхчүүдэд өгөх гол зөвлөмж:
- Шүүхийн шийдвэр гаргуул: Хэрэв талууд тохиролцож чадахгүй бол заавал шүүхэд хандаж тэтгэлэг тогтоолгоорой.
- Шийдвэр гүйцэтгэлд ханд: Шүүхийн шийдвэр гарсны дараа түүнийг биелүүлэхгүй бол Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Газарт яаралтай хандаж, албадан гүйцэтгүүлэх ажиллагааг эхлүүлээрэй.
- Хуулийн дагуу эрхээ эдэл: Хууль таны болон таны хүүхдийн талд байдаг гэдгийг санаж, эрхээ хамгаалуулахаас бүү эргэлзээрэй.
Хүүхдээ тэжээн тэтгэх нь эцэг, эхийн ариун үүрэг бөгөөд энэ үүргээс зайлсхийх нь хуулийн хариуцлага хүлээх үндэслэл болдог.