Оршил
Эцэг, эх салсан ч хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүрэг нь дуусгавар болдоггүй. Харамсалтай нь, шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон хүүхдийн тэтгэмжийг хугацаанд нь төлөхгүй, олон сараар тасалдуулах тохиолдол цөөнгүй гардаг. Энэ нь хүүхдийн эрх ашгийг ноцтойгоор хохироодог бөгөөд тэтгэмжээ авч чадахгүй байгаа эцэг, эхэд санхүүгийн хүндрэл учруулдаг.
Хэрэв таны хүүхдийн тэтгэмж олон сараар төлөгдөөгүй бол та хуулийн дагуу ямар арга хэмжээ авах боломжтой вэ? Энэхүү нийтлэлээр бид хүүхдийн тэтгэмж төлөхөөс зайлсхийсэн тохиолдолд хэрэгжүүлэх хууль зүйн алхмууд, холбогдох хуулийн заалтууд болон шүүхийн практикийг дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.
Хууль зүйн үндэслэл
Монгол Улсын хууль тогтоомжид эцэг, эхийн хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүргийг тодорхой зааж, уг үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд хүлээлгэх хариуцлагыг нарийвчлан тусгасан байдаг.
Үндсэн үүрэг ба хариуцлага
- Тэжээн тэтгэх үүрэг: Эцэг, эх нь насанд хүрээгүй болон насанд хүрсэн ч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүрэгтэйг Гэр бүлийн тухай хуулийн 38.1-д тодорхой заасан. Энэ нь эцэг, эхийн үндсэн үүрэг юм.
- Алданги тооцох: Шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол хожимдуулсан хоног тутамд тогтоосон тэтгэлгийн үнийн дүнгийн 0.5 хувиар алданги төлнө. Гэхдээ алдангийн нийт хэмжээ төлөгдөөгүй тэтгэлгийн 50 хувиас хэтрэхгүй. (Гэр бүлийн тухай хуулийн 50.2, 50.3)
- Нөхөн гаргуулах: Хэрэв тэтгэлэг төлөгч тэтгэлэг төлөхөөс санаатай зайлсхийсэн, цалин хөлс, бусад орлогоо нуун дарагдуулсан нь тогтоогдвол төлөгдөөгүй тэтгэлгийг нөхөн төлүүлж болно. (Гэр бүлийн тухай хуулийн 49.1)
Албадан гүйцэтгэл
- Эд хөрөнгөөс гаргуулах: Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага нь тэтгэлгийг төлбөр төлөгчийн цалин хөлс, бусад орлого, мөнгөн болон бусад эд хөрөнгөөс гаргуулах эрхтэй. (Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 90.1)
- Хугацаа харгалзахгүй байх: Шийдвэр гүйцэтгэгч нь шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийн төлөгдөөгүй хэсгийг хугацаа харгалзахгүйгээр төлбөр төлөгчөөс нөхөн гаргуулна. (Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 90.6)
Зөрчлийн хариуцлага
- Торгууль ногдуулах: Хуулиар хүлээсэн асран хамгаалах, тэжээн тэтгэх үүргээ биелүүлээгүй нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол хүнийг хоёр зуун нэгжтэй (200,000 төгрөг) тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно. (Зөрчлийн тухай хуулийн 6.20.1.4)
Практик алхамууд
Хүүхдийн тэтгэмжээ авч чадахгүй байгаа тохиолдолд дараах алхмуудыг дарааллын дагуу авахыг зөвлөж байна.
Алхам 1: Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Газарт хандах
Хамгийн эхний бөгөөд чухал алхам бол харьяа дүүргийнхээ Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Газар (ШШГГ)-т хандах явдал юм.
- Баримт бичгээ бүрдүүлэх:
- Хүүхдийн тэтгэмж тогтоосон шүүхийн шийдвэрийн хуулбар
- Иргэний үнэмлэхийн хуулбар
- Хүүхдийн төрсний гэрчилгээний хуулбар
- Тэтгэмж төлөгдөөгүйг нотлох баримт (дансны хуулга гэх мэт)
- Гомдол гаргах: Тэтгэмж төлөгч үүргээ биелүүлэхгүй байгаа талаар шийдвэр гүйцэтгэгчид хандаж, албадан гүйцэтгэлийн ажиллагаа явуулахыг хүссэн гомдол, хүсэлт гаргана.
- Шийдвэр гүйцэтгэгчийн авах арга хэмжээ:
- Төлбөр төлөгчийн банкны дансыг битүүмжлэх
- Ажил олгогчид мэдэгдэж, цалин хөлснөөс нь суутгал хийх
- Монгол Улсын хилээр гарах эрхийг нь түдгэлзүүлэх
- Нэр дээрх үл хөдлөх болон хөдлөх эд хөрөнгийг битүүмжилж, албадан дуудлага худалдаагаар борлуулах
Алхам 2: Шүүхэд дахин нэхэмжлэл гаргах
Хэрэв шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагаа үр дүнд хүрэхгүй, тэтгэмж төлөгч орлогоо санаатайгаар нуун дарагдуулж, үүргээсээ зайлсхийсээр байвал та дахин шүүхэд хандах эрхтэй.
- Алданги нэхэмжлэх: Төлөгдөөгүй хугацааны тэтгэмжийн үнийн дүнд Гэр бүлийн тухай хуулийн 50.2-т заасан алдангийг тооцуулахаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргана.
- Нөхөн тэтгэмж гаргуулах: Төлбөр төлөгч санаатайгаар орлогоо нуусан, зайлсхийсэн гэдгийг нотолж, өнгөрсөн хугацааны төлөгдөөгүй тэтгэмжийг нөхөн гаргуулахаар нэхэмжилж болно.
Алхам 3: Зөрчлийн хариуцлага хүлээлгэх
Тэжээн тэтгэх үүргээ хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр удаа дараа биелүүлэхгүй байгаа нь Зөрчлийн тухай хуульд заасан зөрчлийн шинжтэй тул та цагдаагийн байгууллагад гомдол гаргаж, зөрчлийн хэрэг үүсгүүлэн хариуцлага тооцуулах боломжтой.
Шүүхийн практик
Монгол Улсын шүүхүүд хүүхдийн эрх ашгийг нэн тэргүүнд тавьж, тэжээн тэтгэх үүргийг маш хатуу чанд шаарддаг.
- Санаатай зайлсхийсэн бол нөхөн төлүүлдэг: Шүүх нь тэтгэлэг төлөгчийг орлогоо нуун дарагдуулсан, тэтгэлэг төлөхөөс санаатайгаар зайлсхийсэн гэж үзвэл өмнө нь шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагаа дуусгавар болсон байсан ч төлөгдөөгүй тэтгэлгийг нөхөн гаргуулах шийдвэр гаргадаг (Тогтоол #5964, Тогтоол #7723).
- Алданги тооцох нь хуулиар тогтоосон үүрэг: Тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол алданги төлөх нь хуульд тодорхой заагдсан бөгөөд шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын дагуу алданги гаргуулах шийдвэр гаргадаг (Тогтоол #8586).
- Тэтгэлгийн хэмжээг амьжиргааны доод түвшингээр тогтоодог: Шүүх хүүхдийн тэтгэлгийн хэмжээг тогтоохдоо тухайн бүс нутагт мөрдөгдөж буй амьжиргааны доод түвшинг баримталдаг. Жишээлбэл, 11 хүртэлх насны хүүхдэд амьжиргааны доод түвшний 50 хувиар тогтоодог (Тогтоол #10864).
Дүгнэлт
Хүүхдийн тэтгэмжийг хугацаанд нь төлөхгүй байх нь зөвхөн санхүүгийн асуудал бус, хүүхдийнхээ өмнө хүлээсэн хууль ёсны болон ёс зүйн үүргээ ноцтойгоор зөрчиж буй хэрэг юм. Хууль тогтоомж нь хүүхдийн эрхийг хамгаалж, тэтгэмжээ авч чадахгүй байгаа эцэг, эхэд үүргээ биелүүлдэггүй этгээдээс тэтгэмжийг албадан гаргуулах, нөхөн төлүүлэх, хариуцлага тооцуулах өргөн боломжийг олгосон байдаг.
Хэрэв та ийм нөхцөл байдалд орсон бол хуулийн дагуу олгогдсон эрхээ эдэлж, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар, шаардлагатай бол шүүхэд нэн даруй хандаарай. Таны тууштай, идэвхтэй үйлдэл хүүхдийн тань эрх ашгийг хамгаалахад шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэнэ.