Зээлсэн мөнгөө буцаан авах: Хууль зүйн зөвлөгөө, практик алхмууд

Оршил

Таны эргэн тойронд найз нөхөд, гэр бүлийн гишүүн эсвэл танил хэн нэгэндээ мөнгө зээлүүлээд буцаан авч чадахгүй, хүндрэлтэй нөхцөл байдалд орсон тохиолдол цөөнгүй байдаг. Амаар тохиролцсон эсвэл бичгээр гэрээ хийсэн ч зээлдэгч үүргээ биелүүлэхгүй байх нь таны санхүүд сөргөөр нөлөөлөөд зогсохгүй, хувийн харилцаанд ч сэв суулгах эрсдэлтэй.

Энэхүү нийтлэлээр бид зээлсэн мөнгөө буцаан авах хууль зүйн боломжууд, иргэн таны хийх ёстой практик алхмууд болон шүүхийн практикт энэ төрлийн маргааныг хэрхэн шийдвэрлэдэг талаар дэлгэрэнгүй зөвлөгөөг хүргэж байна.

Хууль зүйн үндэслэл

Мөнгө зээлүүлэх нь хуулийн нэр томьёогоор "Зээлийн гэрээ"-ний харилцаа юм. Энэ харилцааг Монгол Улсын Иргэний хуулиар зохицуулдаг. Таны эрхийг хамгаалах гол хуулийн заалтууд энд байна.

Зээлийн гэрээний ойлголт

Зээлийн гэрээ гэдэг нь зээлдүүлэгч (та) нөгөө талын (зээлдэгчийн) өмчлөлд мөнгө шилжүүлж, зээлдэгч нь тохирсон хугацаанд ижил хэмжээний мөнгийг буцаан өгөх үүргийг хэлнэ. Энэ талаар Иргэний Хуулийн 281.1-д тодорхой заасан байдаг.

Зээлийн гэрээг бичгээр хийх нь яагаад чухал вэ?

Хэрэв та зээлдүүлж буй мөнгөнөөсөө хүү авахаар тохиролцсон бол зээлийн гэрээг заавал бичгээр хийх ёстой. Иргэний Хуулийн 282.3-т зааснаар гэрээг бичгээр хийгээгүй бол та хүү нэхэмжлэх эрхээ алдана. Хэдийгээр хүү тооцоогүй байсан ч гэрээг бичгээр хийх нь дараа учирч болох маргаанаас сэргийлж, таны шаардах эрхийг баталгаажуулах чухал нотлох баримт болдог.

Зээл төлөх хугацаа

• Хугацаа тохирсон бол: Гэрээнд заасан хугацаанд зээлдэгч төлбөрийг барагдуулах үүрэгтэй.
• Хугацаа тохироогүй бол: Иргэний Хуулийн 283.1-д зааснаар зээлдүүлэгч (та) шаардсан үеэс хойш нэг сарын дотор зээлдэгч мөнгийг буцаан төлөх үүрэгтэй.

Зээлийг хугацаанаас нь өмнө шаардах эрх

Хэрэв зээлдэгчийн санхүүгийн байдал доройтож, зээлийг буцаан төлөх чадваргүй болох нь илт болсон тохиолдолд та Иргэний Хуулийн 284.1-ийн дагуу зээлсэн мөнгөө хугацаанаас нь өмнө нэн даруй буцаан шаардах эрхтэй.

Практик алхамууд

Зээлсэн мөнгөө буцаан авахад дараах алхмуудыг дарааллын дагуу авах нь үр дүнтэй байдаг.

1-р алхам: Зээлдэгчтэй эвийн журмаар ярилцах

Шууд хуулийн байгууллагад хандахаасаа өмнө зээлдэгчтэйгээ холбогдож, төлбөр яагаад хийгдэхгүй байгаа шалтгааныг тодруулах нь зүйтэй. Магадгүй түүнд түр зуурын санхүүгийн хүндрэл тулгарсан байж болно. Энэ үед:

• Ярилцсан зүйлсээ баримтжуулах (мессеж, имэйл, дуу хураагуур).
• Төлбөрийн шинэ хуваарь гаргах талаар тохиролцож, боломжтой бол бичгээр баталгаажуулах.

2-р алхам: Нотлох баримтаа цуглуулах

Хэрэв яриа хэлэлцээр үр дүнд хүрэхгүй бол шүүхэд хандахад шаардлагатай нотлох баримтуудаа эмхэтгэн цуглуулна. Үүнд:

• Бичгээр үйлдсэн зээлийн гэрээ: Хамгийн чухал нотлох баримт.
• Мөнгө шилжүүлсэн баримт: Банкны гүйлгээний хуулга, дансны мэдээлэл.
• Амаар хийсэн тохиролцооны гэрчүүд: Хэрэв гэрээг амаар хийсэн бол мөнгө зээлдүүлэх үед байлцсан гэрч байвал чухал.
• Харилцан ярианы бичлэг, мессеж: Зээлээ төлөхийг хүлээн зөвшөөрсөн, хугацаа сунгахыг гуйсан зэрэг агуулгатай мессеж, имэйл, дуу хураагуурын бичлэг.
• Баримт, нот: Хэрэв зээлдэгч танд төлбөрийн баталгаа болгож баримт бичиж өгсөн бол.

3-р алхам: Шүүхэд нэхэмжлэл гаргах

Та хариуцагч (зээлдэгч)-ийн оршин суугаа газрынхаа харьяа дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргана. Нэхэмжлэлд дараах зүйлсийг заавал тусгана:

1. Нэхэмжлэлийн шаардлага: Үндсэн зээлийн хэмжээ, гэрээнд заасан бол түүний хүү, хугацаа хэтрүүлсний алданги (анз).
2. Үйл явдлын тодорхойлолт: Хэзээ, хэдий хэмжээний мөнгийг, ямар нөхцөлтэйгээр зээлдүүлсэн, зээлдэгч үүргээ хэрхэн биелүүлээгүй талаар дэлгэрэнгүй бичнэ.
3. Нотлох баримтын жагсаалт: Дээр дурдсан цуглуулсан нотлох баримтуудаа хавсаргана.
4. Улсын тэмдэгтийн хураамж: Нэхэмжилж буй мөнгөн дүнгийн тодорхой хувиар тооцож улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримтыг хавсаргана.

4-р алхам: Шүүхийн шийдвэрийг гүйцэтгүүлэх

Шүүх таны нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэсэн бол шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болно. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11.1-д зааснаар шүүхийн шийдвэрийг бүх иргэн, хуулийн этгээд заавал биелүүлэх үүрэгтэй.

Хэрэв зээлдэгч шүүхийн шийдвэрийг сайн дураар биелүүлэхгүй бол та шийдвэрийн хувийг авч, хариуцагчийн оршин суугаа газрынхаа Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад хандаж, шийдвэрийг албадан гүйцэтгүүлнэ. Шийдвэр гүйцэтгэгч нь зээлдэгчийн цалин, орлого, эд хөрөнгөөс төлбөрийг гаргуулах арга хэмжээг хуулийн дагуу авна.

Шүүхийн практик

Монгол Улсын шүүхүүд зээлийн гэрээтэй холбоотой маргааныг хэрхэн шийдвэрлэдэг талаарх зарим жишээг авч үзье.

• Бичгээр үйлдсэн гэрээний ач холбогдол: Тогтоол #10108-д талуудын хооронд бичгээр байгуулсан зээлийн гэрээг үндэслэн нэхэмжлэлийг хангаж, зээлдэгчээс мөнгийг хүүгийн хамт гаргуулахаар шийдвэрлэсэн. Энэ нь бичгээр хийсэн гэрээ нь шүүхийн шатанд хамгийн хүчтэй нотлох баримт болдгийг харуулж байна.
• Хугацаа хэтрүүлсний алданги (анз) тооцох: Тогтоол #6149 тоот шийдвэрт зээлдэгч хугацаандаа төлбөрөө хийгээгүй тул гэрээнд заасан алдангийг нэхэмжлэх эрхтэй болохыг тогтоож, хариуцагчаас алданги гаргуулахаар шийдвэрлэсэн. Гэрээнд алданги тооцохоор заасан бол та үндсэн зээлээс гадна алданги нэхэмжлэх боломжтой.
• Барьцаа хөрөнгөөр үүрэг хангуулах: Банк бус санхүүгийн байгууллагаас зээл авсан иргэний маргааныг шийдвэрлэсэн Тогтоол #5118-д зээлийн төлбөрийг барагдуулаагүй тул барьцаалсан орон сууц, авто зогсоолыг худалдан борлуулж, үүргийг хангуулахаар шийдвэрлэжээ. Энэ нь барьцаатай зээлийн хувьд зээлдүүлэгчийн эрх илүү баталгаатай байдгийг харуулна.
• Хөөн хэлэлцэх хугацаа: Иргэний хуульд шаардах эрхээ хэрэгжүүлэх "хөөн хэлэлцэх хугацаа" гэж байдаг. Тогтоол #4932-т зээлдэгч хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэж маргасан ч шүүхээс эрх зөрчигдсөн буюу төлбөр төлөх ёстой өдрөөс эхлэн хугацааг тоолох ёстой гэж үзэж, нэхэмжлэлийг хангасан. Та эрхээ зөрчигдсөнийг мэдсэнээс хойш хуульд заасан хугацаанд багтан шүүхэд хандах ёстойг анхаараарай.

Дүгнэлт

Хүнд мөнгө зээлүүлэх нь итгэлцэл дээр суурилдаг ч болзошгүй эрсдэлээс хамгаалахын тулд хууль зүйн хүрээнд өөрийгөө хамгаалах нь нэн чухал юм. Зээлсэн мөнгөө буцаан авахад дараах зүйлсийг санаж яваарай:

1. Үргэлж бичгээр гэрээ хий: Зээлийн хэмжээ, хүү, буцаан төлөх хугацаа зэргийг тодорхой тусгасан гэрээ байгуулж, талууд гарын үсэг зурж баталгаажуулаарай.
2. Баримтжуулалт: Мөнгө шилжүүлсэн банкны баримт болон бусад харилцаагаа баримтжуулж хадгалаарай.
3. Эхлээд эвлэрэхийг хичээ: Шүүхэд хандахаас өмнө зээлдэгчтэйгээ ярилцаж, асуудлыг эвийн журмаар шийдвэрлэх боломжийг эрэлхийлээрэй.
4. Цаг алдалгүй арга хэмжээ ав: Хэрэв зээлдэгч үүргээ биелүүлэхгүй бол хөөн хэлэлцэх хугацааг өнгөрөөлгүйгээр хуулийн дагуу шаардлагаа тавиарай.

Хэрэв танд хууль зүйн нарийн төвөгтэй асуудал тулгарвал мэргэжлийн өмгөөлөгчид хандаж зөвлөгөө авахыг зөвлөж байна.