Товчлол #1: Татварын ерөнхий хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл

Гол зорилт ба суурь үндэслэл

• Татвар, гаалийн үйлчилгээг илүү цахим, ойлгомжтой, уян хатан болгож, зөрчлийг дараа нь шийтгэхээс илүү урьдчилан сэргийлэх, зөвлөн туслах загварт шилжих. Мөн олон улсын мэдээлэл солилцооны стандартуудыг (CRS, CARF) бүрэн хэрэгжүүлэх эрх зүйн суурийг бэхжүүлэх.

• Сүүлийн жилүүдийн үнэлгээ, судалгаагаар татварын тайлагнал, хугацаанд төлөлт, маргаан шийдвэрлэлтийн зарим үзүүлэлтүүд сул үнэлгээ авсан тул (ИМФ, АХБ-ын судалгаанууд), хэрэглэгчийн үйлчилгээ, зөвлөх туслалцаа, автомат хяналтыг эрчимжүүлэх шаардлагатай гэж дүгнэсэн.

Төслийн хамгийн чухал өөрчлөлтүүд

1. Шинэ нэр томьёо, дэд бүтэц

   • “Татварын нэгдсэн систем”, “төлбөрийн нэхэмжлэх/баримт”, “дахин давтагдашгүй төлбөрийн дугаар”, “хэрэглэгчийн систем (ба нийлүүлэгч)” зэрэг тодорхойлолтууд шинээр орж, цахим ба автоматжуулсан боловсруулалт, мэдээлэл солилцооны үндсийг стандартчилж байна.

   • Төлбөрийн баримтын нууцлал: татвар, статистикийн алба болон тухайн мэдээллийг дамжуулсан этгээдээс бусад нь танилцах, задруулах эрхгүй.

   • ОУ-ын стандартууд: “эцсийн өмчлөгч”-ийн тодорхойлолтыг шинэчилж, CRS ба CARF-ын (виртуал хөрөнгийн тайлан) суурь ойлголтуудыг хуульд оруулна.

2. Татвар төлөгчийн “хууль даган мөрдөлтийн түвшин” (шинэ 761 дүгээр зүйл)

   • 0-100 оноогоор үнэлж маш сайн/сайн/дунд/муу гэж ангилна; шалгуурыг журамлаж, улирал/жилээр татварын нэгдсэн системээр мэдэгдэнэ. Энэ үзүүлэлтийг НӨАТ-ын төлөх хугацаа хойшлуулах, зөвлөн туслах үйлчилгээнд ашиглана.

3. Зөвлөн туслах үйлчилгээг өргөжүүлэх (шинэ 771 дүгээр зүйл)

   • Шинээр бүртгэгдсэн татвар төлөгчдөд зориулсан гарах эрсдэлийн гарын авлага, сургалт (танхим/цахим) тогтмол хүргэх; өөрчлөгдсөн маягт, журмын мэдээллийг ажлын 15 хоногт багтаан системээр түгээх.

   • 24/7 автомат хариулагч (их өгөгдөл, хиймэл оюунд суурилсан) ажиллуулж, татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөх мэдээлэл, зөвлөгөөг тасралтгүй өгөх; сургалтын бүх материалыг Брайл, дохионы хэлээр хүртээмжтэй болгох.

   • Салбарын холбоод, танхимуудтай хамтран нээлттэй хэлэлцүүлэг/сургалтыг 30+45 хоногийн хуваарьтайгаар зохион байгуулна.

4. Хяналт-шалгалт ба эрсдэлийн удирдлага

   • Эрсдэлтэйд тооцогдсон тохиолдолд татварын хяналт шалгалтыг хууль хяналтын байгууллагатай хамтран явуулах эрх зүйн зохицуулалт.

   • Жишиг үнэ/үнэ шилжилт ашиглан нөхөн ногдуулалт хийсэн бол тухайн арга ашигласны дүгнэлтийг актад хавсаргах.

   • Эрсдэлийн удирдлага нь татвар төлөгчийг урьдчилан хамгаалж, сайн дурын дагаж мөрдөлтийг дэмжих чиглэлийг хуульчилж байна.

5. Маргаан таслах зөвлөлийн ил тод байдал, дэг

   • Гомдол, нотлох баримт, шийдвэрийн мэдээллийг нэгдсэн санд бүртгэх; цахимаар танилцах боломж олгох; гишүүд хууль хэрэглээний тусгай санал бичгээр хавсарган, цахим хуудсанд нийтэлж болно. Нэг талтай уулзалт, нууц задруулахыг хориглоно; хүсвэл нээлттэй хурал, дуу дүрсний бичлэг.

6. Төлбөр, өр барагдуулалт уян хатан болох

   • Хяналт шалгалтаар тогтоогдсон өрийг маргаагүй тохиолдолд татварын албатай тохиролцож 6 хүртэл сар хуваарилан төлөх; зөрчил гаргавал хуваарийг цуцална.

   • Ирээдүйн орлогоос суутгах дээд хязгаар 80%; харилцан хамааралтай этгээдэд төлбөр, ногдол ашиг гэх мэт зарим гүйлгээг битүүмжилсэн данснаас хийхийг хориглох.

   • Алданги тооцохгүй (томилолтоос шийдвэр хүртэл) ба нийт алдангийн дүнгийн 50%-иас хэтрэхгүй байх.

7. Бусад онцлох өөрчлөлтүүд

   • Байршилд суурилсан бүртгэлийн бүтцийг сайжруулах (орлогын эх үүсвэрийн байршлаар).

   • Эдийн засгийн үйл ажиллагааны ангиллыг Сангийн сайд + ҮСХ хамт батална.

   • Дотоод зохицуулалтад олон ээлжит найруулга, үг хэллэгийн сайжруулалтууд; зарим заалтыг хасах/хүчингүй болгох; мөрдөх хугацааг тусгайлан тогтооно.

Хавсралтуудын гол агуулга

• Танилцуулга / Дэлгэрэнгүй танилцуулга: Шинэчлэлийн зорилгыг бодлогын баримт бичгүүдтэй (Алсын хараа-2050, ЗГ-ын 2024–2028 хөтөлбөр) уялдуулж, зөвлөн туслах + автомат хяналт руу шилжих стратегийг тайлбарласан. Мөн ЕХ-ны жагсаалт, Глобал форум, 2027 оноос Автоматаар мэдээлэл солилцох стандарт хэрэгжихтэй уялдсан шаардлагыг тодорхойлсон.

• Үр нөлөөний үнэлгээ: Төслийг “зорилгод хүрэх байдал, практик хэрэгжих боломж, ойлгомжтой байдал, уялдаа” гэсэн шалгуураар шинжилж, 771 (зөвлөн туслах), 761 (мөрдөлтийн түвшин), 63¹ (өр төлөлтийн уян хатан байдал) зэрэг гол заалтууд нь зорилгод нийцэж, хэрэгжих боломжтой гэж дүгнэсэн.

• Зардлын тооцоо: Хуулийг хэрэгжүүлэхэд иргэн, ААН-д шинэ зардлын ачаалал бараггүй; төрийн байгууллагад ногдох ажлуудын ихэнх нь аль хэдийн хэрэгжиж буй үйл ажиллагаа (жишээлбэл хууль даган мөрдөлтийн скоринг, дансны битүүмжлэл цуцлах мэдэгдэл) тул хүний нөөцийн нэмэлт зардал “0” гэж тооцсон. Харин 24/7 автомат хариулагч, хүртээмжийн хөрвүүлэлт зэрэгт шаардлагатай платформ/контентын бэлтгэл ажлыг төлөвлөхөөр тусгасан.

• Үзэл баримтлал: Татварын захиргааны зөвлөн туслах, урьдчилан сэргийлэх байдалд шилжих нь татвар төлөгчийн алдаа, зардал, маргаан, шалгалтын дарамтыг бууруулж, мэдээллийн хүртээмж, цахим урсгалаар ил тод байдлыг өндөржүүлнэ гэж тайлбарласан (баримт бичгийн 4–6-р нүүрүүд).

Татвар төлөгчдөд шууд нөлөөлөх өөрчлөлт:

• НӨАТ-ын төлөх хугацааг хууль даган мөрдөлтийн түвшинд үндэслэн хоёр сар хүртэл хойшлуулах боломж (төсөлд тусгасан зарчим).

• Өр төлөх хуваарь: Маргаагүй өрийг 6 сар хүртэл хуваарилан төлөх боломж, биелүүлээгүй бол хуваарийг цуцална.

• Алданги/торгуулийн дарамт буурах: Шалгалтын томилолтоос шийдвэр гаргах хүртэл алданги тооцохгүй, нийт алданги нь үндсэн төлбөрийн 50%-иас ихгүй.

• Маргаан шийдвэрлэх ил тод байдал: Баримтуудыг цахимаар харах, хүсэлтээр нээлттэй хурал, гишүүдийн тусгай санал нийтлэх.

• Хүртээмжтэй мэдээлэл: Брайл, дохионы хэлтэй сургалт/материал; 24/7 автомат хариулагч.

Эцсийн зураглал

Энэ төсөл нь: (i) цахим, өгөгдөлд суурилсан татварын удирдлагыг шат ахиулж, (ii) татвар төлөгчийн эрсдэлийг урьдчилан бууруулах зөвлөх үйлчилгээг гол болгож, (iii) ОУ-ын ил тод байдал, мэдээлэл солилцооны CRS/CARF стандартуудыг дотоод эрх зүйтэй нийцүүлэн хэрэгжүүлэхэд чиглэж байна. Ингэснээр маргаан, шалгалтын давтамж ба өртөг буурч, мэдээллийн чанар, нийцэл, уян хатан байдал сайжрах хүлээлттэй байна.